درمان فوبیا یا اختلال هراس
فوبیا یک ترس غیر واقعی یا بیش از حد نسبت به یک موقعیت، شیء یا محیط خاص است. این ترس‌ها معمولاً پایدار هستند و باعث می‌شوند افراد مبتلا به فوبیا از موقعیت‌هایی که ممکن است در معرض آن قرار بگیرند، دوری کنند. برای مثال، فرد ممکن است از ملاقات‌های پزشکی یا دندانپزشکی، ارتفاع، پرواز، آسانسور یا عنکبوت بترسد. لازم به ذکر است که فوبیا در دسته‌بندی اختلالات اضطرابی قرار می‌گیرد. در ادامه این مطلب به انواع فوبیا پرداخته می‌شود و همچنین علت و روش درمان آن توضیح داده خواهد شد.
طبق DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی)، فوبیاها به پنج دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- حیوانات: مانند ترس از عنکبوت، سگ یا حشرات.
- محیط طبیعی: مانند ترس از ارتفاع یا رعد و برق.
- خون، جراحت و تزریق: مانند ترس از سوزن یا اقدامات پزشکی.
- موقعیتی: مانند ترس از پرواز یا سوار شدن در آسانسور.
- دیگر موارد: مانند ترس از استفراغ یا خفگی.
افراد مبتلا به فوبیا معمولاً از این مسئله آگاه هستند که اضطراب آنها با میزان خطری که آن شیء یا موقعیت ایجاد می‌کند تناسب ندارد. با این حال، فوبیا می‌تواند باعث اضطراب شدید و حتی حملات پانیک شود زمانی که فرد با موقعیت یا شیئی که از آن می‌ترسد مواجه می‌شود.
فوبیا می‌تواند در هر سنی ظاهر شود، اما معمولاً در کودکی یا نوجوانی شروع می‌شود و علائم آن ممکن است تا پایان عمر ادامه پیدا کند. بر اساس DSM-5، این اختلال در زنان دو برابر بیشتر از مردان رخ می‌دهد و تقریباً 75 درصد از افراد مبتلا به فوبیا، بیش از یک فوبیا دارند.
در سطح جهانی، کشورهای آسیایی، آفریقایی و آمریکای لاتین میزان ابتلا به فوبیا را بین 2 تا 4 درصد گزارش کرده‌اند.
علائم فوبیا
- ترس یا اضطراب عمیق در مورد یک شیء یا موقعیت خاص که ممکن است منجر به واکنش‌های شدید مثل گریه، سفت شدن بدن، فرار از موقعیت یا حمله پانیک شود.
- شیء یا موقعیت همیشه ترس یا اضطراب فوری را برمی‌انگیزد.
- فرد فعالانه از مواجهه با آن شیء یا موقعیت اجتناب می‌کند.
- میزان خطر ناشی از شیء یا موقعیت با ترسی که فرد تجربه می‌کند متناسب نیست.
- فوبیا بر زندگی روزمره فرد تأثیر منفی می‌گذارد.
بسیاری از افراد مبتلا به فوبیا برای جلوگیری از مواجهه با ترس خود، سبک زندگی خود را تغییر می‌دهند.
رایج‌ترین فوبیاها
- آراکنوفوبیا (Arachnophobia): ترس از عنکبوت
- تریپانوفوبیا (Trypanophobia): ترس از تزریق
- آگورافوبیا (Agoraphobia): ترس از ناتوانی در فرار از یک مکان
- نیکتوفوبیا (Nyctophobia): ترس از تاریکی
- اوفیدیوفوبیا (Ophidiophobia): ترس از مارها
- کولروفوبیا (Coulrophobia): ترس از دلقک‌ها
- آکروفوبیا (Acrophobia): ترس از ارتفاع
- آئروفوبیا (Aerophobia): ترس از پرواز
- سینوفوبیا (Cynophobia): ترس از سگ
- آسترافوبیا (Astraphobia): ترس از رعد و برق
علت‌های ابتلا به فوبیا
علت دقیق فوبیا ناشناخته است، اما برخی عوامل خطر ابتلا به آن را افزایش می‌دهند. ویژگی‌های شخصیتی مانند روان‌رنجوری و نگرانی‌های مکرر می‌توانند احتمال ابتلا به فوبیا را افزایش دهند. تجربیات خاص مثل داشتن والدین بیش از حد محافظت‌کننده، از دست دادن والدین، سوءاستفاده جنسی یا جسمی و حوادث ترسناک نیز می‌توانند خطر فوبیا را افزایش دهند.
فوبیا ژنتیکی است یا آموخته شده؟
فوبیا می‌تواند به دنبال یک رویداد آسیب‌زا، مشاهده دیگران در موقعیت آسیب‌زا یا حتی از طریق یادگیری درباره یک حادثه ایجاد شود. همچنین فوبیا ممکن است از طریق ژن‌ها به ارث برسد یا از طریق رفتارهای آموخته‌شده در خانواده به نسل بعدی منتقل شود.
درمان فوبیا
درمان شناختی-رفتاری (CBT) و مواجهه‌درمانی از روش‌های مؤثر برای درمان فوبیا هستند. در مواجهه‌درمانی، فرد به تدریج با موقعیتی که از آن می‌ترسد روبرو می‌شود. این فرآیند ممکن است با تمرینات آرامش‌بخش همراه باشد. همچنین، استفاده از واقعیت مجازی به عنوان ابزاری در مواجهه‌درمانی نویدبخش است.
آیا فوبیا قابل درمان است؟
مواجهه‌درمانی می‌تواند کمک کند که فرد به جای وحشت، پاسخ‌های منطقی‌تری در مواجهه با ترس‌های خود داشته باشد. به این ترتیب، حتی اگر فرد همچنان از برخی چیزها خوشش نیاید، دیگر با وحشت به آنها واکنش نشان نمی‌دهد.
درمان فوبیا یا اختلال هراس در کلینیک روانشناسی ذهن آرام ، با استفاده از روش‌های علمی و تخصصی، به افراد کمک می‌کند تا بر ترس‌های ناتوان‌کننده غلبه کرده و زندگی خود را با آرامش و اعتماد بیشتری ادامه دهند.
